Deze week had ik een cliënt op het spreekuur die gelezen had dat bepaalde darmbacteriën ons binnen 3 jaar van het overgewicht af helpen. Toevallig volgde ik zelf afgelopen week een symposium met als titel “Zit gezondheid in de genen”.
De uitkomst was wat teleurstellend: we weten veel maar ook nog heel veel niet. Toch is het wel een trend om ziekten genetisch te verklaren. Dit lukt echter bij minder dan 30%. Bij de overige ziekten ligt de oorzaak buiten de genen. Dit wordt het exposoom genoemd. Dit relatief nieuwe onderzoeksgebied heeft de verwachting om ons begrip van ziekte en gezondheid voorgoed te veranderen. Ook onze darmbacteriën zijn hier een onderdeel van.
Het DNA van de mens werd in het jaar 2000 volledig in kaart gebracht. Toen onderzoekers in 2000 de code van het menselijk DNA hadden ontrafeld, waren de verwachtingen hooggespannen. Wij hoopten ziekten te kunnen verklaren en behandelingen op maat te ontdekken. Inmiddels weten wij dat dit beeld te eenvoudig was. Van de meeste chronische ziekten is bekend dat genetische aanleg een risicofactor is, maar waarom de een ziek wordt en de ander niet, kunnen we vaak slecht verklaren.
Ook niet waarom sommige patiënten baat hebben bij een behandeling en anderen niet. Er mist dus een belangrijk deel van de puzzel om individuele gezondheidsvragen goed te kunnen beantwoorden. Het exposoom is de “missing link” tussen gen en gezondheid. De omgeving waarin wij leven of waarvoor we kiezen, heeft grote invloed op onze gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan de fysieke omgeving, zoals blootstelling aan luchtvervuiling of klimaat, maar ook onze sociale omgeving, of ons gedrag speelt een rol. Dit zijn niet-genetische factoren die een belangrijke rol hebben in de kans op en het verloop van ziekten. Het exposoom staat voor alles dat gezondheid en ziekte bepaalt, maar niet is vastgelegd in de genen.
Hieronder valt ook gezonde voeding. Het eten van groente en vis, fruit, noten, pitten en zaden heeft bijvoorbeeld een positief effect op onze gezondheid. Bewerkte voeding, rijk aan suikers, transvetten en zout, kan problemen opleveren. Ook bestrijdingsmiddelen in de landbouw en antibioticagebruik in de veehouderij hebben via onze voeding invloed op onze genen en het exposoom. Dus ook op de kans om ziek (of minder gezond) te worden. Ook stress is slecht voor de gezondheid, onder andere omdat er veel energie gaat zitten in het in stand houden van de vecht-vluchtreactie. Vooral het immuunsysteem kan veel energie vragen. Door stressvolle omstandigheden wordt het immuunsysteem geactiveerd. Deze energie kan vervolgens niet ergens anders meer aan besteed worden, bijvoorbeeld aan processen van opbouw en herstel van de cellen. Bovendien raakt de hormoonhuishouding in de war, waardoor lichaamsprocessen niet naar behoren worden aangestuurd. In onze moderne omgeving bevinden zich veel factoren die de ervaring van stress kunnen verhogen. Een kleine greep: geluidsoverlast, verkeersdrukte, lichtvervuiling, eenzaamheid, zorgdragen voor een ziek familielid, te veel/te lang werken, te hoge verwachtingen hebben en daar altijd aan willen voldoen.
Een andere factor die buiten onze genen invloed heeft op onze gezondheid vormen de darmbacteriën. Zij zetten onder normale omstandigheden diverse gunstige reacties in onze stofwisseling aan. Ook beïnvloeden zij het immuunsysteem, zenuwcellen en zelfs ons bioritme op een positieve manier. Kort gezegd: voor een goede gezondheid zijn we in hoge mate afhankelijk van de samenstelling van onze darmbacteriën en de mate waarin deze met ons in balans leven. Blootstelling aan de eerdergenoemde factoren kan ervoor zorgen dat de gunstige bacteriën verdwijnen en plaats maken voor minder gunstige types. Dit heeft effect op vrijwel al onze lichaamssystemen. Nog een factor die onze gezondheid ondermijnt, is stilzitten. Wij zijn bij uitstek gemaakt om te jagen op wild en te zoeken naar ons eten. Dit blijkt onder andere uit het feit dat geen enkel zoogdier zoveel zweetklieren heeft als de mens. Gaan we daarentegen stilzitten, verstoort dit ons biologische systeem. En in de biologie werkt het zo: gebruik je het niet, dan verdwijnt het. If you don’t use it, you lose it! Dit werkt onder andere spierzwakte, overgewicht en hart- en vaatziekten in de hand.
Misschien wel het belangrijkste inzicht: gezondheidsklachten ontstaan zelden als gevolg van één factor. De factoren beïnvloeden elkaar, zowel positief als negatief. Dit alles maakt het onderzoek op het gebied van het exposoom niet eenvoudiger. Tot slot bestaan er vermoedelijk talloze onbekende combinatiefactoren en zullen er ook factoren bestaan die nu nog tot onze blinde vlek behoren. Afvallen alleen met het toevoegen van darmbacteriën behoort eerst dus nog niet tot de oplossing van overgewicht. Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Irene van der Vuurst, diëtist Libra, tel. 06-11276810 of mail naar irene@libra-dieetadvisering.nl. Libra is gevestigd in Franeker (De Metro), Harlingen (Fysio Harlingen) en Sexbierum (Fysio Harlingen).
