De dieetcoach
Ondervoeding niet bekend bij ouderen
De afgelopen week las ik in de nieuwste “Fit met Voeding” (nummer 1/2019) dat ondervoeding niet goed wordt opgespoord door huisartsen en diëtisten. Volgens de schrijvers van het artikel Gert Schuitemaker en Toine de Graaf staat het onderwerp bij diëtisten niet goed op de kaart. U begrijpt dat ik mij totaal niet aangesproken voel. In oktober vorig jaar schreef ik immers een artikel over dit onderwerp. En al eerder bestede ik er aandacht aan in mijn columns. Daarbij geef ik niet voor niets een (gratis) lezing over dit onderwerp op dinsdagavond 19 maart aanstaande. Juist om het op de kaart te zetten.
Nog even een herhaling van het artikel van vorig jaar.Veel ouderen zijn ondervoed maar weten zelf niet dat zij het zijn. Zij voelen zich al langere tijd niet fit, maar denken dat dit bij de leeftijd hoort. Iemand is ondervoed als hij/zij een BMI heeft <18,5 kg/m2. Bij een leeftijd boven de 65 jaar is iemand ondervoed bij een BMI <20 kg/m2. Ook bij onbedoeld gewichtsverlies is iemand snel ondervoed. Alarmbellen moeten afgaan bij gewichtsverlies van meer dan 5% van het uitgangsgewicht in een maand of verlies van 10% van het gewicht in 6 maanden. Binnen de ondervoeding wordt er onderscheid gemaakt in wasting, cachexie en sarcopenie. Dit zijn drie moeilijke termen voor de leek.
Bij wasting gaat het om chronisch gewichtsverlies doordat de oudere langdurig te weinig eet. Dit kan komen door bijvoorbeeld weinig eetlust, weinig kracht om te koken of eenzaamheid. Bij cachexie is er een onderliggende ziekte die iemand een slecht voedingstoestand geeft, zoals kanker en COPD. Bij sarcopenie gaat het om een aan de leeftijd gerelateerde afname van spierkracht en spiermassa. Dit verschijnsel komt vaak voor bij de zittende ouderen die onvoldoende voedingsstoffen binnen krijgen. Zij zijn niet te licht qua gewicht of juist zelfs te zwaar, maar hebben in verhouding veel vetmassa en weinig spieren. Op dit moment woont 90% van de ouderen zelfstandig. De helft van hen heeft een of meer chronische ziekten, zoals artrose, gezichtsstoornissen, diabetes, hart- en vaatziekten. Sommige mensen bespreken het gewichtsverlies niet met de arts, “omdat het er wel bij zal horen”. Ook het minder fit zijn, wordt niet gelinkt aan ondervoeding.
Daarbij willen mensen geen onnodige hulp vragen omdat zij bang zijn hun zelfstandigheid te verliezen. Er is weinig aandacht voor het volwaardig genoeg eten en drinken, terwijl het onvolwaardig eten aantoonbaar de gezondheid aantast. Vooral de afname van spiermassa leidt tot slecht functioneren van het lichaam. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft gezond ouder worden als volgt omschreven: “Het gaat bij gezond ouder worden niet alleen om het voorkomen en uitstellen van ziekte, maar met name om het voorkomen van en terugdringen van beperkingen in het functioneren, het bevorderen van de zelfredzaamheid en een goede kwaliteit van leven”. Van de thuiswonende ouderen is 14% ondervoed. Binnen zorginstellingen is zelfs 25% ondervoed! Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen. Veel ouderen eten snel te weinig basisvoedsel, zoals brood, fruit, groente, vis en zuivel en teveel (vetarme) extra’s waar ons lichaam niets aan heeft, zoals ontbijtkoek, Indische cake, eierkoek, biscuitjes, Japanse mix, etc. Daarbij wordt er ook vaak uit gemak flink bewerkt voedsel gekozen. Als dit “geknutselde voedsel” ons normale eten gaat vervangen, wat vaak gebeurt, gaat er echt iets fout. Er zitten te weinig vitamines en mineralen in.
Ook bevatten de drie hoofdmaaltijden lang niet de 20-25 gram eiwit per maaltijd, die nodig is om ons spierweefsel in goede conditie te houden. Ondervoeding kan ook ontstaan als er problemen zijn bij het langdurig staan tijdens het koken, bij gebrek aan eetlust, bij slik- en kauwproblemen en (buik)pijn. Dit alles heeft grote gevolgen zoals het afnemen van de spiermassa, verminderde weerstand, grotere kans op doorligwonden, grotere kans op vallen, een langzamer herstel na operatie en bij ziekte, een verminderde kwaliteit van leven en ook een grotere kans op overlijden. En toch is er weinig aandacht voor onze voeding en wordt vergeten hoe belangrijk voeding voor de gezondheid is!
Wilt u meer weten? Kom dan naar de gratis lezing in De Metro op 19 maart aanstaande. De lezing begint om 19.30 uur (inloop om 19.15 uur). Wel graag eerst opgeven zodat wij voldoende koffie bruin hebben. Bel met Irene van der Vuurst, dietist Libra dieetadvisering. Tel. 06-11276810 of mail naar irene@libra-dieetadvisering.nl. Libra is gevestigd in Franeker (De Metro), Harlingen (Fysio Harlingen) en Sexbierum (Fysio Harlingen). Ook mantelzorgers zijn van harte welkom.
